In dit overzichtsartikel stellen de auteurs een model voor van een prosociale groep. De prosociale groep benadrukt het belang van de sociale en emotionele competenties (SEC) en het welzijn van pedagogisch medewerkers. Zowel SEC als het welzijn van pedagogisch medewerkers draagt bij aan drie aspecten: 1) ondersteunende pedagogisch medewerker-kind relaties, 2) effectief groepsmanagement en 3) succesvolle implementatie van een sociaal-emotioneel programma. Deze drie factoren dragen volgens het model op hun beurt bij aan het creëren van een groepsklimaat dat gunstig is voor leren en ontwikkelen en dat positieve ontwikkelingsresultaten bij kinderen bevordert.
Naast academische vaardigheden gaat het daarbij om persoonlijke groei, sociale vaardigheden en burgerschap. Volgens het CASEL model, gericht op sociaal en emotioneel leren, gaat het bij sociaal-emotionele competenties om vijf domeinen: zelfbewustzijn, zelfmanagement (zelfregulatie), sociaal bewustzijn, hanteren van relaties en verantwoordelijk beslissingen nemen. In de context waarin kinderen deze vaardigheden leren speelt de pedagogisch medewerker een belangrijke rol. Sociaal-emotionele competenties van de pedagogisch medewerker verwijzen naar de vaardigheid om effectief te reageren op individuele behoeften van een kind doordat de professional emoties van individuele kinderen herkent evenals de betekenis die deze emoties hebben en hoe de emoties en hun betekenis bijdragen aan het gedrag van het kind. Pedagogisch medewerkers met goede sociaal-emotionele competenties creëren een constructieve sfeer door hun ondersteunende en stimulerende relaties met de kinderen, door het vaststellen en handhaven van gedragsregels die intrinsieke motivatie bevorderen, door kinderen te begeleiden in conflictsituaties, door samenwerking tussen kinderen te bevorderen en door rolmodel te zijn met respectvolle communicatie en prosociaal gedrag. Sociaal emotioneel competente pedagogisch medewerkers ervaren meer welzijn als gevolg van hun succes om uitdagende sociaal-emotionele situaties effectief te hanteren, wat het leiden van een groep plezierig maakt.
Als pedagogisch medewerkers onvoldoende sociaal-emotionele competenties hebben om de sociaal-emotionele uitdagingen in hun groep effectief te hanteren, laten kinderen minder aangepast gedrag zien. Als de sfeer in de groep wordt aangetast kan problematisch gedrag van kinderen toenemen, en raken pedagogisch medewerkers emotioneel uitgeput. Als ze in dat geval hun toevlucht nemen tot reactief en streng straffende responsen die niet bijdragen aan zelfregulatie van kinderen kan dit uitmonden in een zichzelf in stand houdende cyclus van verstoringen. Dan dreigt het gevaar van een burn-out van de pedagogisch medewerker. Het voortdurend bloot staan aan emotioneel uitdagende situaties in combinatie met weinig mogelijkheden om zich terug te trekken maakt namelijk dat pedagogisch medewerkers hun eigen negatieve emotionele reacties moeten kunnen hanteren. Pedagogisch medewerkers die tegen een burn-out aanzitten tonen minder sympathie en zijn minder tolerant naar verstorend gedrag. Juist kinderen die met hun gedrag veel negatieve emoties uitlokken zijn vaak degenen die het meest behoefte hebben aan ondersteuning.
Er zijn interventie-inspanningen om SEC van pedagogisch medewerkers te ondersteunen door middel van stressreductie en mindfulness-programma’s maar die zijn nog weinig onderzocht. De auteurs raden aan om de potentiële werkzaamheid van dergelijke interventies te verbeteren met als doel het bevorderen van de SEC van de pedagogisch medewerker en daarmee de ontwikkelingsresultaten van kinderen.
Jennings, P.A. & Greenberg M.T. (2009). The Prosocial Classroom: Teacher Social and Emotional Competence in Relation to Student and Classroom Outcomes. Review of Educational Research 79(1), 491–525. DOI: 10.3102/0034654308325693
