In de literatuur wordt beschreven dat begaafde kinderen zich anders ontwikkelen dan gemiddelde kinderen op verschillende gebieden. Veel begaafde kinderen bereiken sneller motorische mijlpalen zoals kruipen, maar dit geldt niet voor alle kinderen. Cognitief laten begaafde kinderen vaak op jonge leeftijd al opvallende kenmerken zien, zoals verwondering, brede interesses, kritische houding, stellen van moeilijke vragen. Ook zijn ze vaak al vroeg alert en op zoek naar interactie. Verder leren ze vaak sneller, lossen meer complexe problemen op en hebben een goed geheugen, waarbij ze zelfs kleine details onthouden. De taalontwikkeling van begaafde kinderen verloopt vaak sneller. Ook gebruiken ze vaak complexere zinnen en houden ze van woordgrapjes. Echter, niet elk kind met een vlotte taalontwikkeling is begaafd en niet elk begaafd kind laat een vlotte taalontwikkeling zien. Sommige kinderen beginnen pas met praten zodra ze zinnen kunnen maken en andere kinderen gebruiken buitenshuis minder taal dan thuis. Veel kinderen beginnen vroeg met lezen.
De meeste studies op het gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling ondersteunen het bestaan van een disharmonische ontwikkeling. Er wordt gedacht dat veel begaafde kinderen eerder geneigd zijn regels in twijfel te trekken en een sterker rechtvaardigheidsgevoel hebben. Ook kunnen jonge begaafde kinderen andere kenmerken laten zien, zoals ander spelgedrag, belang hechten aan het houden aan regels, perfectionisme en competitiviteit. Als er geen gelijkgestemden zijn, hebben begaafde kinderen eerder de neiging alleen te spelen of vriendschappen aan te gaan met oudere kinderen of volwassenen.
Verschillende onderzoeken laten zien dat begaafde kinderen sneller kunnen leren, complexe problemen kunnen oplossen en kleine details kunnen onthouden. In de leeftijdscategorie 2-4 jaar laten deze kinderen vaak uitgebreide woordenschat, asynchrone ontwikkeling, scherp waarnemingsvermogen en nieuwsgierigheid, uitgebreide kennis, lange concentratie en een sterk doorzettingsvermogen zien.
Veel onderzoekers zijn van mening dat ouders, observaties van leerkrachten en dingen die het kind gemaakt heeft van belang zijn bij het signaleren van begaafdheid. Ouders lijken goed in staat te zijn de begaafdheid van hun kind te signaleren. Kennis van de ontwikkeling bij ouders lijkt een positieve impact op het kind te hebben. Sommige kinderen laten makkelijker hun begaafdheid zien dan anderen, door verschillende redenen.
Methode
In dit Turkse onderzoek zijn vragenlijsten afgenomen over de ontwikkeling tussen 0-2 jaar, 2-4 jaar en 4-6 jaar, gevolgd door semi-gestructureerde interviews met ouders van 112 begaafde kinderen van gemiddeld 8 jaar oud.
Resultaten
In de leeftijd van 0-2 jaar gaf 37% van de ouders aan dat hun kind vroeg was met lopen en praten, 25% een versterkt waarnemingsvermogen en 20% had geen opvallende observaties in die leeftijdsperiode.
In de leeftijd van 2-4 jaar was er meer variatie. 29% van de ouders benoemde een versterkt waarnemingsvermogen en 15% had geen opvallende observaties. Andere genoemde karakteristieken waren verven en tekenen, geheugen, vroeg lezen en abstract denken.
In de leeftijd van 4-6 jaar werden vooral vroeg lezen en rekenvaardigheden door ouders genoemd. In deze categorie had 10% van de ouders geen opvallende observaties.
Conclusie
Het is van belang om te beseffen dat niet alle kinderen met de beschreven kenmerken begaafd zijn, en dat kinderen zonder de beschreven kenmerken alsnog begaafd kunnen zijn. De kenmerken zoals deze door ouders worden gezien zijn niet valide genoeg voor identificatie van begaafdheid, maar kunnen wel bijdragen aan verdere signalering op de kinderopvang door pedagogisch professionals.
Beperkingen voor vertaling naar Nederlandse kinderopvang
- Het onderzoek is uitgevoerd in Turkije, waar de organisatie van voorschoolse voorzieningen anders is geregeld dan in Nederland en mogelijk andere culturele opvattingen meespelen.
- Het onderzoek richt zich op kinderen met vastgestelde begaafdheid op latere kinderleeftijd. Dit maakt de resultaten niet direct toepasbaar voor de gehele groep kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong.
- Er wordt op latere leeftijd teruggekeken door ouders naar de vroege kindertijd. Dit kan leiden tot o.a. recall bias.
